Bezpieczeństwo stomatologa w pandemii COVID-19
Zawód stomatologa został w 2020 roku uznany przez The Alberta Federation of Labour (Międzynarodowe Stowarzyszenie Związków i Organizacji Pracowniczych) za najbardziej narażony na zakażenie SARS-CoV-2. Dr Jacek Matys z Katedry i Zakładu Chirurgii Stomatologicznej UMW we współpracy z dr hab. Kingą Grzech-Leśniak, prof. UMW przeprowadzili na początku 2020 roku szereg pomiarów ilości aerozolu podczas wykonywania wielu procedur stomatologicznych takich jak opracowanie ubytku, scaling, z zastosowaniem tradycyjnych urządzeń rotacyjnych jak i wielu nowoczesnych systemów laserowych w towarzystwie różnych systemów do odsysania, takich jak ślinociąg, ssak, zewnętrzne ewakuatory oraz dwóch własnoręcznie zaprojektowanych ssaków.
Monika Szymańska-Antosiak
Zwiększone ryzyko zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w ocenie federacji pracowniczych związane było z pracą w kontakcie z bioaerozolem pacjentów leczonych stomatologicznie. Ponieważ standardowe procedury stomatologiczne z wykorzystaniem końcówek rotacyjnych, w których stosuje się chłodzenie sprayem wodno-powietrznym generują aerozol, który w połączeniu z bioaerozolem z układu oddechowego pacjentów leczonych stomatologicznie może przenosić wiele mikroorganizmów takich jak wirusy, bakterie i grzyby. – Dlatego ocena ryzyka jak i metod zmniejszenie do minimum ilości aerozoli wytwarzanych podczas pracy stomatologa stało się na początku pandemii COVID-19 istotnym przedmiotem pracy naukowców zajmujących się badaniami naukowymi z dziedziny stomatologii – mówi dr Jacek Matys.
– Wyniki naszych badań oceny ilości aerozolu powstającego podczas opracowania próchnicowego zęba wskazały, że zastosowanie klasycznego ślinociągu nie ogranicza istotnie ilości aerozoli – odnotowaliśmy ponad 8-krotny wzrost ilości aerozoli w gabinecie stomatologicznym; zastosowanie ssaka stomatologicznego znacznie lepiej ogranicza ilości aerozolu – odnotowaliśmy 2-krotny wzrost ilości aerozoli w gabinecie stomatologicznym, a zastosowanie ssaka stomatologicznego razem z systemami do odsysania zewnątrzustnego również istotnie ograniczyło ilości aerozolu w powietrzu – odnotowaliśmy wzrost ilości aerozoli o 75% w porównaniu do stanu początkowego – tłumaczy dr Matys.
– Bardzo dobre wyniki redukcji aerozoli w gabinecie stomatologicznym otrzymaliśmy podczas zastosowana dwóch zaprojektowanych i wykonanych przez nas ssaków stomatologicznych z szeroką końcówką roboczą, który pozwolił na utrzymanie praktycznie stałej ilości początkowej liczby cząstek podczas wykonywania opracowania próchnicy – wyjaśnia. Co ciekawe, podczas wykonania procedury opracowania ubytku z wykorzystaniem laserów erbowych poziom aerozoli w gabinecie utrzymywał się na stałym poziomie nawet w przypadku zastosowania wyłącznie ślinociągu, co przemawia za ważną rolą wykorzystania laserów erbowych w stomatologii także dla zachowania bezpieczeństwa biologicznego w gabinecie. Wyniki nbadań in vitro opublikowane zostały na łamach czasopisma Materials w 2020r. ( Matys, J.; Grzech-Leśniak, K. Dental Aerosol as a Hazard Risk for Dental Workers. Materials 2020, 13, 5109. https://doi.org/10.3390/ma13225109) i w 2021 r. (Grzech-Leśniak, K.; Matys, J. The Effect of Er:YAG Lasers on the Reduction of Aerosol Formation for Dental Workers. Materials 2021, 14, 2857. https://doi.org/10.3390/ma14112857).
– Pozytywne rezultaty badań laboratoryjnych wpłynęły na zaprojektowanie przez nas zespołu badań in vivo zatytułowanych Kliniczne jakościowe i ilościowe badanie bezpieczeństwa biologicznego podczas procedur leczenia zachowawczego i periodontologicznego w gabinecie stomatologicznym. Badania kliniczne po zaakceptowaniu przez komisję bioetyczną są obecnie w trakcie końcowej fazy ich realizacji – mówi dr Matys.
Należy zaznaczyć, że możliwość przenoszenia prawie niewidocznego aerozolu i rozprzestrzeniania się infekcji wirusowej/bakteryjnej jest duża, dlatego dentyści powinni rozpoznawać i minimalizować to ryzyko we wszystkich sytuacjach klinicznych, zwłaszcza gdy pacjenci są w okresie inkubacji, nie są świadomi zakażenia lub decydują się ukryć swoją chorobę. Nie do końca obecnie wyjaśniono czy ryzyko zaaspirowania wytworzonego aerozolu jest związane z odległością personelu od jamy ustnej pacjenta oraz w jakiej ilości mikroorganizmy mogą być przenoszone w rożne miejsca w obrębie gabinetu stomatologicznego. – Dlatego przeprowadziliśmy serie badań mikrobiologicznych oceniających ilość różnych mikroorganizmów w zależności od odległości od pola zabiegowego.
Badania skonstruowane zostały w ten sposób, aby możliwe było sprawdzenie bezpieczeństwa mikrobiologicznego i pomiar ilości różnych frakcji aerozoli podczas wykonywania standardowych procedur stomatologicznych, do których należą usuwanie próchnicy (przy użyciu wiertła na turbinę lub końcówkę wolnoobrotową oraz lasera erbowego), skalingu naddziąsłowego (skaler ultradźwiękowy) i poddziąsłowego (Wektor, laser erbowy).
– Wyniki tych badań są bardzo obiecujące i mamy nadzieje, że już wkrótce będziemy mogli się nimi podzielić na łamach znanych czasopism naukowych z koleżankami i kolegami stomatologami jak i z innymi naukowcami zajmującymi się oceną bezpieczeństwa pracy w gabinecie stomatologicznym – kończy dr Matys.
dr Jacek Matys
Asystent w Katedrze i Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Stypendysta Ministra Edukacji i Nauki – „Stypendium dla Wybitnych Młodych Naukowców” (2021-2024). Ukończył dwuletnie studia podyplomowe uzyskując tytuł Master in Laser Dentistry na Uniwersytecie Sapienza w Rzymie. Koordynator studiów podyplomowych European Master Degree in Oral Laser Application prowadzonych na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu, Skarbnik Polskiego Towarzystwa Stomatologii Laserowej, ICOI Fellow, Członek World Federation for Laser Dentistry – WFLD, redaktor naukowy PTS Case Study Club, Redaktor wydania specjalnego: „Laser processing for bioengineering”, czasopisma Materials (Impact Factor 3.623); „Recent Advances in Laser Technology for Dental Materials and Biomedical Engineering”, czasopisma Materials (Impact Factor 3.623); „Novel Therapeutic Approaches and Tissue Engineering in Dentistry ” czasopisma Life (Impact Factor 3.817). Recenzent w wielu czasopismach naukowych (193 recenzje wg. Publons,13.03.2022), m.in. w Lasers in Medical Science (Springer), Materials (MDPI), Clinical Implant Dentistry and Related Research (Wiley), Scientific Reports (Nature). Index Hirscha 15.