Współpraca międzynarodową podstawą interdyscyplinarności
W ostatnim kwartale 2021 roku dr Irena Duś-Ilnicka z Zakładu Patologii Jamy Ustnej Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego odbyła wizytę studyjną w International Agency for Research on Cancer, World Health Organization (WHO) w Lyonie. Podczas miesięcznego pobytu uczestniczyła w pracach laboratoryjnych zespołu laboratorium „Oddziału Wczesnego Wykrywania, Zapobiegania i Zakażeń” (Early Detection, Prevention, and Infections), gdzie jej bezpośrednim przełożonym był dr Tarik Gheit. Głównym zadaniem przyszłej współpracy badawczej Zakładu Patologii Jamy Ustnej z IARC będzie badanie korelacji potencjalnie onkogennych wirusów w zmianach przednowotworowych w jamie ustnej.
Monika Szymańska-Antosiak
Irena Duś-Ilnicka jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego w Zakładzie Patologii Jamy Ustnej. Na co dzień przyjmowani są tam pacjenci z rozpoznaniem zmian o charakterze potencjalne przednowotorowym. Skupienie autorki pomysłu, we współpracy interdyscyplinarnego zespołu diagnostów laboratoryjnych i lekarzy dentystów, skierowane jest na korelacji zmian o charakterze liszaja płaskiego i parametrów śliny i krwi pacjentów z tym schorzeniem.
– Liszaj płaski jest jedną ze zmian błony śluzowej jamy ustnej i/lub skóry występującą
z częstością 0,5-2,0% w populacji. Według Światowej Organizacji Zdrowia liszaj płaski jamy ustnej (dalej OLP; ang. Oral Lichen Planus) został sklasyfikowany jako „Oral Potentially Malignant Disorder”, co można w luźnym tłumaczeniu przedstawić jako „dolegliwość w jamie ustnej o charakterze potencjalnie złośliwym” – wyjaśnia dr Duś-Ilnicka. – Aktualne badania wskazują, że stopień progresji OLP do raka płaskonabłonkowego jamy ustnej (ang. Oral Squamous Cell Carcinoma - OSCC) waha się od 1 do 10%. Szczególną uwagę zwraca się na wzrost ryzyka progresji u pacjentów z nadżerkową postacią OLP – wyjaśnia dr Duś-Ilnicka. – Ze względu na złożoność procesu nowotworowego zmiany genetyczne i epigenetyczne mogą mieć wpływ na transformację zmian w błonie śluzowej. Obecność określonych zmian genetycznych u pacjenta zostanie przeanalizowana z krwi pacjentów ze zmianami OLP którzy zgłosili się do Katedry Patologii Jamy Ustnej – tłumaczy.
- Biorąc pod uwagę zmienną ekspresję genów, która może wskazywać na zwiększone ryzyko progresji zmian w błonie śluzowej, jednym z zadań tego projektu badawczego jest znalezienie nowatorskich markerów diagnostycznych we krwi pacjenta – wyjaśnia dr Duś-Ilnicka. —
W celu analizy zaawansowania zmian OLP dla potrzeb naukowych zmiana zostanie oceniona klinicznie przez zespół lekarzy dentystów prowadzony przez prof. Małgorzatę Radwan-Oczko, kierownika Katedry.
– Ponadto palenie papierosów, leki immunosupresyjne, przewlekłe stany zapalne i dieta są ważnymi czynnikami zaangażowanymi w progresję i patogenezę OSCC. Z tego powodu od pacjentów biorących udział w badaniu zostanie zebrany szczegółowy wywiad dotyczący aktualnie przyjmowanych leków i chorób. Ze względu na potencjalny wpływ na progresję nowotworową niektórych wirusów, takich jak HPV, EBV, planuje się określenie parametrów genetycznych charakterystycznych dla tych wirusów w ślinie pacjentów metodami biologii molekularnej.
Cytokiny to grupa białek biorących udział w odpowiedzi immunologicznej i regulacji stanu zapalnego.
– Ponieważ zmienioną reaktywność cytokin powiązano z rakiem płaskonabłonkowym jamy ustnej (OSCC), dotychczasowe badania wskazują na możliwość wykorzystania białek prozapalnych i przeciwzapalnych w ślinie do badań przesiewowych chorób jamy ustnej. – Celem diagnostyki śliny jest identyfikacja biomarkerów, które posłużą jako test kliniczny ułatwiający diagnozę pacjentów. Parametry planowane do oznaczenia w tym badaniu z drugiej probówki (pobrana surowica) i pobranej śliny to TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8, PGE, MMP-8 – wyjaśnia.
– Dzięki temu wyjazdowi do IARC w Lyonie udało mi się zapoznać osobiście z zespołem, dało to długofalowy skutek w zakresie dalszej współpracy – mówi dr Duś-Ilnicka. – To bogata pod względem naukowym jednostka, w której naukowcy z całego Świata współpracują nad wspólnym celem, co pozwala na stworzenie sieci kontaktów naukowych – dodaje.
Projekt naukowy dr Ireny Duś-Ilnickiej: "Liszaj płaski błony śluzowej jamy ustnej – powiązanie parametrów diagnostycznych śliny i krwi" został przyjęty przez Uczelnię do realizacji jako "Projekt Konkursowy w ramach subwencji na utrzymanie i rozwoju potencjału badawczego w 2022 roku - naukowiec do 7 lat po doktoracie".